کاربرد دستگاه تنس (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) در درمان های الکتروتراپی

تعریف دستگاه تنس :

 TENS یا تحریک الکتریکی اعصاب بدن از طریق پوست ، یک نوع از درمان های الکتروتراپی می باشد . در این روش توسط یک دستگاه مخصوص جریان الکتریکی از طریق پوست به عصب های بدن فرستاده می شود و آن ها را تحریک می کند و در نتیجه این تحریک عصبی ،اندورفین و هورمون های ضد درد در بدن ترشح می شود و به روشی طبیعی و موثر دردهای مزمن بدن تسکین میابد. واژه TENS در واقع بیانگر طیف وسیعی از تکنیک های تحریک عصبی از طریق پوست می باشد ، اما کاربرد آن در فیزیوتراپی برای تسکین درد های مزمنی است که به درمان دارویی پاسخ نداده اند.

دستگاه تنس برای درمان چه بیماری هایی استفاده می شود ؟

از روش الکتروتراپی با دستگاه TENS برای درمان طیف وسیعی از درد های حاد و مزمن استفاده می شود . از جمله کمر درد ، سیاتیک ، آرتروز ، روماتیسم ، فیبرومیالژیا ( درد و گزگز در تمام بدن ) ، درد آرنج ، درد گردن ، زانو درد ، درد های قاعدگی ، درد های نوروپاتی (درد های ناشی از آسیب به اعصاب یا نخاع مانند ام اس ) ، آرتروز گردن ، درد های سرطانی و درد زایمان. الکترود های دستگاه در نزدیکی محل درد قرار داده می شوند . به طور مثال در صورت درد کمر، الکترود ها در دور تا دور محل درد کمر قرار داده می شوند و جریان به عصب های آن ناحیه فرستاده می شود .

کاربردهای کلینیکی دستگاه تنس :

• توان بخشی حرکت به افراد معلول ( قطع نخاع)

• کمک به بهبود سریع تر سوختگی ها

• تقویت ماهیچه ها پس از بهبود شکستگی استخوان ها

• کاهش درد های مختلف مانند دندان درد ، کمر درد، در های ماهیچه ای، درد لوزه، سر درد ، صرع و…

• تسریع زایمان

• بهبود عوارض پس از زایمان

شکل موج های پیش بینی شده در دستگاه تنس :

• موج مربعی (Rectangular Wave)

• موج دندانه اره ای (Saw toothed Wave)

• موج سینوسی (Sine Wave)

• موج سوزنی (Impulse Wave)

پزشک پس از انتخاب شکل موج، در برنامه کامپیوتری شدت دامنه سیگنال ، فرکانس و پهنای پالس را مشخص کرده و دکمه Start را می زند . از این لحظه دستگاه دارای خروجی است و سیگنال تعیین شده توسط پزشک به بدن بیمار اعمال می شود. از آنجا که پزشک باید کلیه پارامتر ها را  بر روی صفر تنظیم کند تا دستگاه به او اجازه کار دهد، بنابراین در این مرحله دستگاه  تنها سیگنالی را که پزشک مشخص کرده است به بدن بیمار می دهد.
حال اگر بیمار در حین درمان احساس آزردگی کند یا احساس کند سیگنال اعمال شده به بدنش قدرت کافی را ندارد و دارای اثر بخشی مناسب نیست می تواند با استفاده از سه ناب کنترلی که در اختیارش قرار می گیرد ، دامنه ، فرکانس و پهنای پالس سیگنال را تغییر دهد اما این تغییرات در چارچوب نموداری می گنجد که توسط کنترل فازی تعیین می شود. بیمار می تواند دامنه سیگنال را حداکثر به اندازه ۲۵%  مقداری که پزشک مشخص کرده است تغییر دهد. فرکانس و پهنای پالس هر کدام حد اکثر به میزان ۱۰ %  مقداری که پزشک تنظیم کرده است ، قابل تغییر هستند .

مزایای الکتروتراپی با دستگاه  تنس (TENS) :

بزرگترین مزیت TENS این است که برای تسکین درد از مکانیسم های طبیعی خود بدن استفاده می کند و به همین خاطر عوارض جانبی آن بسیار کم است. در روش های دارو درمانی نیز برای تسکین درد از مواد شیمیایی استفاده می شود و سیستم ساز و کار بدن و متابولیسم آن تغییر میابد و طبیعتا این کار عوارض جانبی زیادی را به همراه دارد. در واقع مهمترین دلیل به کار گرفتن TENS در فیزیوتراپی ، تسکین درد های مزمن بدون مواجهه با عوارض جانبی و واکنش های بدن به مواد شیمیایی و داروهای مسکن است. دستگاه TENS دارای قابلیت تنظیم فرکانس در یک دامنه مشخص است بنابراین فیزیوتراپ می تواند با توجه به فیزیولوژیک بدن هر شخص و طوری که بدن او به تحریک عصبی پاسخ می دهد ، دستگاه را تنظیم کند. مدل های جدید تر دستگاه های TENS در ابعاد بسیار کوچکی ساخته شده اند و استفاده از آنها بسیار ساده است و بیماران می توانند پس از تجویز فیزیوتراپ و دریافت اطلاعات و دستوالعمل های لازم از این دستگاه در محیط خانه استفاده کنند. الکتروتراپی با دستگاه TENS معمولا ، برای رسیدن به بهترین نتایج ، همراه با دیگر روش های درمانی فیزیوتراپی به کار گرفته می شود. نتایج روش های سرما درمانی ، گرما درمانی ، حرکات اصلاحی کششی و قدرتی در صورت همراه شدن با به کارگیری روش الکتروتراپی با دستگاه TENS نتایج ایده آل تری خواهند داشت.

درمان با دستگاه تنس چه احساسی دارد ؟

در زمان درمان با دستگاه TENS بیمار کمی احساس گزگز و ارتعاش خفیف در بدن خود دارد . بعضی افراد ممکن است بگویند که احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن دارند که در صورتی که این احساس ادامه پیدا کند نشان دهنده این است که استفاده از TENS برای شخص مورد نظر مناسب نیست ، اما در اکثر اوقات این حس کم کم محو می شود و در ادامه بیمار احساس راحتی می کند.

نتایج درمان با دستگاه تنس :

بستگی به شدت دردی که بیمار دارد و مدت زمانی که این درد را داشته است ( حاد یا مزمن بودن درد) ، زمان رسیدن به نتایج نیز متفاوت است و ممکن است نتایج الکتروتراپی سریعا مشاهده نشوند و ممکن است نتایج بعد از چند روز مشخص شود و یا رسیدن به نتیجه چند هفته طول بکشد. رسیدن به نتایج درمان همچنین به میزان مقاومت پوست بیمار ( در برابر جریان الکتریکی) ، نوع دردی که بیمار داشته است و مکانیسم طبیعی کنترل درد در بدن بیمار بستگی دارد. بسیاری از بیماران ظرف مدت کوتاهی نتایج مثبتی از درمان خود و بالا رفتن توان تحمل درد و سپس تسکین درد و کاهش دادن میزان مصرف دارو را گزارش می دهند. البته ممکن است این اتفاق برای همه نیفتد اما برخی از بیمارا مبتلا به درد های مزمن به طور کامل و دائم درمان می شوند و درد آن ها از بین می رود. در حالی که بیمار با استفاده از روش الکتروتراپی با دستگاه TENS بهبود میاید می تواند رفته رفته میزان فعالیت های خود را افزایش دهد ، میزان استفاده از الکتروتراپی نیز ممکن است به مرور کمتر شود ( با کمتر شدن زمان استفاده از الکتروتراپی ، یا کم شدن فرکانس یا کاهش جریان دستگاه).

عوارض استفاده از دستگاه تنس :

 روش درمانی تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست، اغلب مواقع کاملا ایمن است. در موارد بسیار نادر، ممکن است شدت جریان الکتریکی برای یک فرد بیش از حد شدید باشد و در نتیجه موجب سوزش یا التهاب پوست شود.
تاثیرات TENS بر روی جنین هنوز ناشناخته است، بنابراین زنان حامله نباید برای کاهش درد از این روش استفاده کنند. بیماران قبلی نیز بهتر است در این مورد احتیاط کنند. برخی افرادی که دچار آلرژی های پوستی هستند، ممکن است نسبت به پدهای الکترودهای دستگاه واکنش نشان دهند. افرادی که همراه خود دستگاه ضربان ساز قلب، دفیبریلاتور، اینفیوژن پمپ و وسایلی از این قبیل دارند، نباید در معرض جریان الکتریکی تولید شده توسط این دستگاه قرار گیرند.