آشنایی مختصر با دستگاه کمک تنفسی CPAP

مفاهیم پایه :

دستگاه CPAP به اختصار از عبارت لاتین Continuos Positive Airway Pressre ، فشار جریان هوای مثبت دایمی گرفته شده است.

فیزیولوژی ریه :

تنفس یعنی انتقال اکسیژن از هوا به بافت های بدن و انتقال دی اکسید کربن از بافت های بدن به هوای بیرون.اکسیژن با مجموعه های سلولی بدن تماس مستقیم ندارد، بنابراین شبکه ای پر شاخه از لوله های هوا را به بدن وارد می کند و دی اکسید کربن زاید را به بیرون می فرستد. این لوله ها که هوا را تا اندام های اصلی دستگاه تنفسی یعنی ریه ها( کیسه های هوایی) به طور رفت و برگشت هدایت می کنند«مجاری تنفسی» نامیده می شوند.برای اینکه هوا وارد ریه ها شود، ابتدا باید اکسیژن از بینی و بعضی مواقع از دهان عبور کند. در هر یک از این دو حالت هوا در حلق جریان می یابد.  فرایند تنفس به لحاظ ویژگی عمل، به سه مرحله تقسیم می شود :«تنفس خارجی»، یعنی روندی که در آن گازها بین خون و هوا تغییر می کنند( انتقال اکسیژن از حبابچه ها به خون و انتقال دی اکسید کربن از خون به حبابچه ها). فرایندی که موجب تغییر گازها بین خون و سلول ها می شود،«تنفس داخلی» نام دارد( انتقال اکسیژن از خون به سلول ها و دریافت دی اکسید کربن از سلول ها توسط خون)، و «تنفس سلولی» که روندی است که در آن ها سلول ها از اکسیژن برای سوخت و ساز استفاده می کنند. حاصل این فرایند تولید گاز زایدی چون دی اکسید کربن نیز هست.  دو حرکت اصلی در تنفس وجود دارد که عبارت است از عمل دم که در جریان آن هوا به داخل ریه ها آورده می شود و عمل بازدم که در طی آن هوا از ریه ها بیرون رانده می شود.

اختلالات تنفسی تأثیر منفی بر روی عملکرد تنفسی چه در هنگام خواب و چه در فعالیت های روزمره می گذارد. CPAP دستگاهی کوچک است که برای کمک به افرادی که از اختلالات خواب یا حالت های دیگر رنج می برند مورد استفاده قرار می گیرد.

وقفهٔ تنفسی درخواب یا قطع تنفس در خواب یا آپنه خواب (Sleep apnea) یک اختلال است که باعث توقف تنفس برای مدت کوتاهی در طول خواب می‌شود. این دوره‌ها به آپنه (apneas) نامیده می‌شود. آپنه‌ها «معمولاً» بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه طول خواهند کشید و در موارد شدید، آپنه‌ها می‌توانند صدها بار در هر شب تکرار شوند. شخص با احساس خفگی به دفعات مکرر از خواب می پرد، هر کدام از آنها می‌تواند تا ۲ دقیقه نیز به طول انجامد، خود فرد معمولاً از آنها مطلع نمی‌گردد.

مشخصات دستگاه CPAP :

• دامنه فشار قابل تنظیم: 20 - 4 سانتیمتر اکسیژن

• انعطاف تنظیم فشار: 3 - 0 سانتیمتر اکسیژن

• فشار اولیه قابل تنظیم به وسیله بیمار

• دارای فیلتر فوم

• تنظیمات دستگاه با دکمه و چراغ LED از روی دستگاه

• ذخیره اطلاعات بیمار قابل تنظیم از 30 - 7 روز

• ذخیره ، محاسبه و قابلیت بازخوانی اطلاعات مانند میانگین ، طول کل ساعات درمان ، طول ساعات دمش

• کارکرد با برق شهری با آداپتور

• دارای مرطوب کننده قابل جدا شدن و اتصال آسان

• ابعاد دستگاه: در حدود 18(طول)* 14(عرض)* 10(ارتفاع) سانتیمتر

• وزن: 2000-800 گرم

• کشور های سازنده: آمریکا ، آلمان و تایوان

دستگاه CPAP دارای سه قسمت اصلی میباشد :

• ماسک یا دستگاهی دیگر که روی بینی یا بینی و دهان شما قرار میگیرد.بندهایی که ماسک را در محل خود نگه میدارند.

• لوله ای که ماسک را به موتور دستگاه متصل میکند.

• موتوری که هوا را به داخل لوله میدمد.

برخی از دستگاه های CPAP ویژگی های بیشتری را دارا میباشند. دستگاه CPAP معمولا بهترین درمان برای تنگی نفس در خواب است.تنگی نفس در خواب اختلال شایعی است که در طول زمان خواب به دلیل باریک شدن راه تنفس فوقانی وشل شدن عضلات رخ میدهد که باعث توقف تنفس یا تنفس های سطحی میشود.در نتیجه هوای کافی به ریه ها نمیرسد.در انسداد تنفس در خواب راه های تنفسی مسدود میشوند و زمانی که فرد برای نفس کشیدن تلاش میکند هوای محبوس شده میتواند خروپف بلندی ایجاد کند.

انواع دستگاه CPAP :

• دستگاه CPAP با فشار ثابت : دستگاه CPAP در ابتدا برای درمان تنگی نفس در خواب توسط بیماران استفاده میشد ولی هم اکنون در سراسر بخش های مراقبت ویژه به عنوان شکلی از تهویه مورد استفاده قرار میگیرد.انسداد تنفس در خواب میزان اکسیژن خون را کاهش میدهد.دستگاه CPAP با ایجاد جریان هوای فشرده از طریق شلنگ به بالش بالینی ، ماسک بینی و ماسک تمام صورت اختلال تنگی نفس را ازبین میبرد.

• دستگاه CPAP با فشار خودکار : دستگاه فشار هوای مثبت خودکار (APAP,AutoPAP,AutoCPAP ) به طور خودکار آهنگ و میزان فشار ارائه شده به بیمار را بر اساس میزان تنگی نفس او ، تنظیم میکند.بنابراین فشار دقیق مورد نیاز در لحظه معین به بیمار ارائه شده و از خطر فشار ثابت جلوگیری میشود.دستگاه CPAP هوا را با فشار تجویز شده ( فشار معیار هم نامیده میشود ) میدمد.فشار معیار معمولا توسط پزشک بعد از آزمایشات انجام شده در طول یک شب ( پلی سومنوگرافی ) در آزمایشگاه خواب تعیین میشود.

فشار معیار فشار هوایی است که از تنگی نفس جلوگیری کرده و معمولا با واحد سانتی متر آب ( cmH2O ) اندازه گیری میشود.فشار مورد نیاز اکثر بیماران مبتلا به تنگی نفس بین 6 تا 14 cmH2O میباشد.دستگاه CPAP معمولی میتواند فشار بین 4 تا 20 cmH2O را تولید کند در حالیکه نوع پیشرفته این دستگاه قادر به تولید فشار بین 25 تا 30 cmH2O است.
دستگاه CPAP همچنین برای درمان نوزادان نارس که ریه آنها به طور کامل شکل نگرفته است استفاده میشود.در این روش درمان شاخک های نرمی در سوراخ های بینی قرار داده میشود و دستگاه CPAP به آرامی هوا را به داخل بینی نوزاد میدمد ، که این عمل به متورم شدن و تکامل ریه کمک میکند.

طرز کار CPAP :

نحوه کار این دستگاه به صورت آزادسازی یک جریان هوای مختصر پیوسته است که مستقیم وارد بینی فرد می شود و موجب رفع گرفتگی عمل تنفس می شود. قسمت اصلی یک دستگاه CPAP شامل یک بدنه کوچک قابل حمل است که هوا را به آرامی فشرده و آزاد می کند. اغلب بر روی بدنه دستگاه یک صفحه نمایش آنالوگ یا دیجیتال وجود دارد که نشان دهنده این است که دستگاه در حال کار کردن است و میزان فشار هوای تولید شده توسط دستگاه را نیز مشخص  می کند. افراد متخصص در زمینه پزشکی می توانند با توجه به نیازها و وضعیت خاص افراد میزان فشار هوای داخلی را معین و تنظیم کرده و با شرایط فرد تطبیق دهند. افرادی که در بینی احساس خشکی فراوان می کنند ، می توانند دستگاه های  CPAP  را که دارای مرطوب کننده های کوچک است ، تهیه کنند.

موارد کاربرد :

این دستگاه علاوه بر تشخیص ریتم تنفسی بیمار ، اختلالات تنفسی ، محدودیت های تنفسی ، فلو ، خرناس و یا نشتی به صورت خودکار هرگونه اتفاق غیر مترقبه در حین تنفسی (مانند گرفتگی لوله یا تنفس های دوره ای غیر منتظره) را نیز تشخیص داده و در صورت نیاز اطلاع رسانی می کند تا اقدام درمانی/اصلاحی مناسب صورت پذیرد.

فواید دستگاه CPAP :

• راه های تنفسی را در طول خواب باز نگه میدارد.

• حل مشکل خروپف

• بهبود کیفیت خواب

• بهبود تنگی نفس

• کاهش یا پیشگیری از فشار خون بالا