جدیدترین اخبارومقاله ها

دسته بندی موضوعی

آشنایی با دستگاه گاما نایف (gamma knife)

تاریخچۀ گامانایف در جهان :

در 1968 میلادی نخستین بیمار با روش گامانایف در بیمارستانی در سوئد تحت درمان قرار گرفت. پس از آن، در 1969میلادی اولین بیماران با تومورهای مغزی نورینوم آ کوستیک و هیپوفیز تحت درمان با گامانایف قرار گرفتند و در 1970 میلادی ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVM) را در معرض پرتوهای دستگاه قرار دادند. طی سال‌های بعدی استفاده از این سیستم در درمان تومورهای مننژیوم مورد استقبال گرفت و در 1976 میلادی بیماری با تومور مننژیوم را با این دستگاه درمان کردند. پس از گذشت سال‌ها، از تطابق تصاویر سی‌تی اسکن و ام‌‌آر‌‌آی در طراحی درمان گامانایف استقبال شد. امروزه تعداد زیادی از این دستگاه در سراسر دنیا در مراکز درمانی مورد استفاده قرار گرفته است.

گامانایف روشی است که به مدت 26 سال (تا سال 2013) در بیش از 400 مرکز درمانی در 48 کشور دنیا انجام شده است. تا کنون 700‌هزار بیمار با گامانایف مورد درمان قرار گرفتند که حدود 77 درصد آنها دارای تومور بودند و پیش‌بینی می‌شود سالانه 60‌هزار بیمار به این روش درمانی نیاز داشته باشند.

گامانایف چیست؟

گامانایف نوعی روش عمل مغز با اشعه (Radio surgery) است که طی آن پزشکان ضایعات عمیق مغزی را بدون نیاز به جراحی و باز کردن جمجمۀ بیمار، درمان می‌کنند. این فناوری بسیار پیشرفته این امکان را می‌دهد که حتی عمیق‌ترین بخش‌های مغز را که با جراحی معمولی امکان دسترسی به آن وجود ندارد تحت درمان قرار دهند. در این روش در یک جلسه، صدها شعاع گاما که از یک منبع کبالت ساطع می‌شود و با میزان بالا به‌ صورت متمرکز به تومور تابانده می‌شود. این تابش به صورتی است که بافت‌های نرمال و بحرانی مغز حداقل اشعۀ ممکن را دریافت نموده و آسیبی نمی‌بینند.

گامانایف دستگاهی است با هندسه خاص، با 201 چشمۀ کبالت، 60  رادیواکتیو،  که هر یک دارای کولیماتور جداگانه‌ای بوده و به گونه‌ای طراحی شده است که پرتو خروجی حاصل از چشمه‌ها در یک نقطه متمرکز می‌شوند. با قرار دادن نقطۀ تحت درمان در نقطۀ مرکزی (ایزوسنتر) دستگاه، بیشترین تخریب در ناحیه مورد نظر دریافت می‌شود، در حالیکه کمترین تخریب به بافت‌های سالم می‌رسد.

درمان با روش گامانایف به چه صورت است؟

ابتدا شرایط و وضعیت بیمار توسط یک تیم تخصصی کارآمد متشکل از جراح مغز واعصاب، نرولوژیست، متخصص رادیولوژی اعصاب، متخصص رادیوتراپی (‌انکولوژی) و متخصص فیزیک پزشکی تحت بررسی قرار گرفته و در صورت مناسب بودن این روش درمان برای بیمار، نوبت عمل تعیین می‌شود. مدت زمان درمان به صورت نرمال بین سه تا پنج ساعت پیش‌بینی می‌شود و کل مراحل درمانی در یک روز انجام می‌گیرد.

به منظور هدایت اشعۀ گاما به روی تومور، یک قاب اختصاصی به سر بیمار بسته شده و سپس به منظور تعیین محل دقیق تومور یا ضایعۀ مغزی تصویربرداری شامل ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن و دربرخی موارد آنژیوگرافی انجام می‌شود. پس از آن تصاویر به کامپیوتر مخصوص منتقل و توسط تیم پزشکان حدود تومور مشخص شده و سپس طراحی درمان انجام و بیمار تحت درمان با رادیوسرجری به روش گامانایف قرار می‌گیرد. پس از درمان فریم از سر بیمار باز و برای مدت کوتاهی تحت نظر قرار گرفته می‌شود. سپس بیمار با توصیه‌های لازم مرخص می‌شود. برحسب اندازۀ ضایعه، عمل به طور معمول بین سی دقیقه تا سه ساعت به طول می‌انجامد. غالب بیماران در همان روز به خانه بازگشته و از فردای عمل می‌توانند فعالیت‌های زندگی روزانه خود را از سر گیرند.

مراحل درمان گام به گام :

  • فریم استروتاکتیک سر (Stereotactic Head Frame)؛ این فریم در چهار نقطه با پین‌هایی  با عمق نفوذ حدود دو‌میلی‌متر در سر محکم  می‌شود و  به منظور لوکالیزاسیون است. برای راحتی بیمار در این چهار نقطه یا از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود و کل مدت این پروسه بیست دقیقه زمان لازم دارد

  • تصویر‌برداری؛ با فریم نصب شده در مرحلۀ اول،  معمولاً  MRI انجام می‌شود. تمام مختصات نقاط هدف و حجم و فواصل آن با نقاط حساس به طور دقیق  مشخص می‌شود و  جهت طراحی درمان مورد  استفاده قرار می‌گیرد.

  • طراحی درمان؛ نرم افزار طراحی درمان به پزشکان و تیم معالج امکان تطبیق ایزودوز درمانی بر روی شکل تومور را با دقت 1/0 (یک‌دهم) میلی‌متر می‌دهد. آنها نیز در این پروسه میزان پرتودهی و مدت زمان درمان را تعیین می‌کنند. با انتخاب چند نقطۀ ایزوسنتر برای تیم معالج امکان بهترین طراحی درمان حتی برای شکل‌های تومور خیلی نامنظم نیز ایجاد می‌شود.

  • درمان؛ وقتی طراحی درمان کامل شد، بیمار به اطاق درمان که دستگاه گامانایف وجود دارد منتقل می‌شود. دستگاه گامانایف از یک تخت با قابلیت حرکت و کنترل و یک نیمکره که از  201 منبع کبالت و 60 جهت پرتودهی، تشکیل شده است. بیمار در کولیماتور هلمت قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از حرکت سر بیمار و بالا بردن دقت پرتودهی به بیمار فریم استروتاکتیک هنوز در سر بیمار است و تمام حرکات تخت بیمار از طریق ویدئو در اتاق کنترل قابل دیدن است. همچنین از طریق میکروفن با بیمار در ارتباط هستند، مدت زمان درمان به اندازه و موقعیت تومور بستگی دارد. در پایان درمان فریم استروتاکتیک از بیمار جدا می‌شود. بعد از درمان بیمار به ریکاوری نیازی ندارد و ترخیص می‌شود، برای اثر‌بخشی درمان طی فلوآپ کارهای تشخیصی صورت می‌گیرد.

چه بیماری‌هایی با روش گامانایف درمان می‌شوند؟

  • تومورهای خوش‌خیم مغزی :
  1. آکوستیک نوروما/ شوانوما (Acoustic Neuromas)
  2. مننژیوما (Meningioma)
  3. آدنوم‌های هیپوفیز ( Pituitary tumors)
  4. همانژیوبلاستوما (Hemangio blastomas)
  5. کوردوما (Chordomas)
  6. تومورهای پینه‌آل (Pineal tumors)
  • تومورهای بدخیم مغزی
  1. متاستاز (Metastases)
  2. تومورهای گلیال ( Glial tumors)
  3. ملانوم چشمی (Ocular melanomas)
  4. کرانیوفارنژیوما
  • ناهنجاری‌های عروقی مغز
  1. ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVM , AVF)
  2. ناهنجاری‌های کاورنوس (Cavernous Malformations)
  3. بیماری‌های عملکردی اعصاب (Functional Disorders)
  4. دردهای مقاوم به درمان (Intractable pain)
  5. نورالژی عصب تری‌ژمینال (Trigeminal neuralgia)

روش درمانی گامانایف چه مزایایی دارد؟

  • روش مؤثری برای درمان ضایعات غیر‌قابل‌درمان توسط جراحی‌های معمول است.

  • نیازی به تراشیدن موهای سر و یا باز کردن جمجمه نیست.

  • در این روش نیازی به بیهوشی وجود ندارد و بیمار از عوارض بیهوشی مصون می‌ماند.

  • عوارض بعد از جراحی‌های معمول مانند عفونت، چسبندگی و .... وجود ندارد.

  • درمان در طی چند ساعت انجام شده و بیمار همان روز به خانه برمی‌گردد.

  • نیازی به گذراندن دوره نقاهت پس از بیماری نیست.

  • دقت، ایمنی بیشتر و گرفتن نتایج بهتر، از مزایای این روش درمان در مقایسه با جراحی‌های معمول است.

  • هزینۀ بسیار کمتری نسبت به جراحی‌های معمول دارد.

مراقبت و پیگیری‌های بعد از عمل گامانایف (فلوآپ درمانی) :

بعد از درمان با گامانایف، تصویربرداری به طور متناوب تا کنترل کامل تومور یا ضایعات عروقی صورت می‌گیرد.در تمام مراحل درمان نیاز به همکاری تیم گامانایف و پزشکان اولیۀ بیماران احساس می‌شود.

عوارض جانبی روش درمانی گامانایف چیست ؟

امکان عوارض جانبی در این روش درمانی نسبت به جراحی باز، رادیوتراپی اکسترنال و روش‌های مشابه درمانی بسار پایین بوده و حداقل ممکن است. با استفاده از گامانایف از خطرات جراحی سنتی مغز، از قبیل خونریزی، عفونت و یا سکته مغزی جلوگیری می‌شود. اما ممکن است ولی به میزان بسیار محدودی در بعضی از بیماران بر حسب نوع ضایعه عوارضی تا چند روز بعد از درمان مشاهده شود: مانندسردرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ

 

نظرات کاربران

ثبت نظر شما