جدیدترین اخبارومقاله ها

دسته بندی موضوعی

طرز کار دستگاه PET توموگرافی و کاربردهای آن در پزشکی هسته ای

PET مخفف عبارت Positron Emission Tomography یا "توموگرافی گسیل پوزیترون" است. PET یک تکنیک تصویربرداری پزشکی هسته ای است که یک تصویر 3 بعدی از عملکرد بافتهای بدن تولید می کند. اسکن PET از مقدار کمی از داروهای رادیو اکتیو یا ردیاب استفاده کرده تا تفاوت بین بافت سالم و بافت های غیرسالم را نشان دهد. رایج ترین رادیو دارو برای  این نوع تصویربرداری (FDG (fluorodeoxyglucose نامیده می شود، بنابراین گاهی اوقات این نوع اسکن را FDG-PET  می نامند.

PET یکی از روش های تصویر برداری در پزشکی هسته ای است. ابزاری قدرتمند و غیر تهاجمی  که قادر است از طریق نشان دادن تغییرات متابولیک و عملکردی ضایعه اطلاعاتی را در جهت تشخیص و درمان بیماری ها دراختیار پزشک قرار دهد که ممکن  است از طریق سایر روش های تصویر برداری شامل CT اسکن و MRI بدست نیاید. PET-CT با انجام دو روش PET و CT  همزمان اطلاعات دقیقی از وضعیت متابولیک /عملکردی ضایعات و جزئیات آناتومیک آنها را فراهم می آورد.به علاوه با انجام  Attenuation Correction جزییات ظریف تر و با دقت بالاتری در زمان کوتاهتر بدست می دهد .

دستگاه PET Scan چگونه کار می کند؟

این دستگاه از ضد ماده پوزیترون (Positron) که ضد الکترون است برای تصویر برداری استفاده می کند. PET مخفف عبارت Positron Emission Tomography یا پرتونگاری با استفاده از انتشار پوزیترون است. پوزیترون چیست ؟ پوزیترون یک ذره همانند الکترون ، اما با بار مثبت است ، با به عبارت ساده تر ، پوزیترون ضد ماده اکترون است.

دستگاه پت اسکن با پیدا کردن پرتو های ساتع شده از مواد رادیو اکتیو کار می کند. این مواد به بدن بیمار تزریق می شوند و در آن ها ایزوتوپ اتم های رادیو اکتیو موجود است. اتم های استفاده شده در این تکنیک معمولا ایزوتوپ های کربن-11 ، اکسیژن-15 یا نیتروژن-13 هستند که نیمه عمر بسیار کمی دارند و به سرعت از بین می روند. این اتم ها معمولا با بمباران اتم های معمولی کربن،اکسیژن و نیروژن ساخته می شوند.

با از بین رفتن ایزوتوپ های رادیو اکتیو و تبدیل آن به ایزوتوپ پایداراست که یک ذره ضد ماده پوزیترون آزاد می شود. این پوزیترون به الکترون های موجود در محیط برخورد کرده و هر دو از بین رفته و انرژی به شکل اشعه گاما آزاد می کنند . حسگر های پت اسکن این اشعه گامای ساتع شده را شناسایی کرده و به این شکل است که تصویر برداری از محدوده مورد نظر در بدن انجام می شود.

در دستگاه پت اسکن ، ابتدا مواد رادیو اکتیو به بیمار تزریق شده و سپس بیمار را روی یک تخت کاملا صاف می خوابانند ، این تخت به آرامی شروع بع حرکت در داخل یک حفره می کند که به حفره دونات (Donut housing) معروف است. در اطراف این حفره است شبکه عظیمی از حسگر های اشعه گاما قرار گرفته اند. این حسگر ها از دارای کریستال های سوسوزنی (scintillation crystals) هستند که هر کدام به یک لوله تقویت و منعکس کننده نور وصل هستند.

کریستال های سوسوزن اشعه گامای ارسالی از بدن را به نور مرئی تبدیل می کنند. سپس این فوتون های نور بسیار کم به وسیله لوله های تقویت به شدت تقویت شده و در آخر به شکل یک سیگنال الکتریکی در می آیند. این سیگنال های الکتریکی وارد کامپیوتر دستگاه پت اسکن شده و توسط این کامپیوتر به تصویر قابل رویت و بررسی تبدیل می شوند.

پس از تمام شدن کار عکس برداری ، تخت از حفره خارج شده و دوباره وارد می شود تا عکس برداری تکرار شود. نتیجه چندین بار عکس برداری دقیق این مقطع کاملا دقیق از عضو مورد نظر بدن است برای مثال یک تصویر از مقاطع مختلف مغز ، کبد، پستان و … حالا این تصاویر مقطعی توسط رایانه به هم مرتبط شده و تبدیل به یک تصویر سه بعدی از عضو مورد نظر می شوند که دقیقا مانند عضوی است که در بدن فرد بیمار قرار دارد.

اما کار دستگاه پت اسکن به همین جا ختم نمی شود. با پت اسکن می توانید یک نقشه سه بعدی از سیستم گردن خون یک انسان را با جزئیات باور نکردنی بسیازید. مدلی سه بعدی از همه رگ های بدن یک انسان واقعی ! حتی با انتخاب رادیو ایزوتوپ مناسب ، می توانید از فعالیت های بیو شیمیایی بدن هم به شکل دقیقی با خبر شوید. برای مثال دستگاه پت اسکن می تواند متابولیزم و اتفاقاتی که برای گلوکز در مغز شما می افتد را رد یابی کند. یا به زبان ساده ببیند مغز شما چطور سوخت خود را می سوزاند. یا می تواند تغییرات سریع را در فعالیت های شیمیایی بدن شما ردیابی و کشف کند.

کاربردهای روش PET-CT:

مهمترین کاربرد های PET-CT در بیماری های بدخیم، بیماری های ایسکمیک قلبی و بیماری های مغز است. در بیماری های بدخیم و سرطانها امکان تصویر برداری همزمان از ویژگی های متابولیک و آناتومیک ضایعه را خصوصاٌ در سلولهای بدخیم با رشد سریع فراهم می آورد. ضایعات با اندازه کوچک از طریق PET کشف شده و  با CT محل دقیق تر آن ها مشخص می شود . مزیت انجام همزمان دو روش بررسی در قالب یک روش و تکمیل آن در مدت زمان کوتاه   (30 دقیقه) PET-CT را به یک روش مطلوب جهت بررسی بیماری های بدخیم تبدیل کرده است. تصویربرداری به روش PET-CT به دلیل تلفیق خصوصیات آناتومیک و متابولیک ضایعه این امکان را به پزشک معالج می دهد که بهترین استراتژی های تشخیصی و درمانی را در مناسب ترین زمان به کار گیرد.


PET-CT بیشترین کاربرد را در سرطان های ریه، کولون و رکتوم ، لنفوم، پستان، ملانوم، مری، تومورهای سر و گردن، تیروئید، تخمدان، سرویکس و بیضه دارا می باشد. مهمترین مزایای تصویر برداری به روش PET-CT در بیماری های بدخیم شامل موارد زیر می باشد:  

  1. تشخیص بیماری در مراحل اولیه  
  2. کاهش نیاز به انجام اقدامات تهاجمی جهت تعیین وسعت بیماری
  3. امکان بررسی دقیقتر وسعت بیماری به دلیل رزولوشن و حساسیت بالا
  4. امکان بررسی آسانتر وسعت بیماری به دلیل انجام اسکن از تمام بدن در یک مرحله
  5.  راهنمای انتخاب درمان ارجح،ارزیابی پاسخ به درمان و اثر بخشی آن
  6.  تشخیص زودرس عود و افتراق عود بیماری از تغییرات بافتی ناشی از درمان های جراحی و یا رادیوتراپی
  7.  تعیین پیش آگهی بیماری در مراحل اولیه قبل از شروع درمان
  8.  امکان تعیین دقیق محل ضایعه جهت انجام بیوپسی و اقدامات درمانی از قبیل جراحی و رادیوتراپی  
  9.   ممکن است بتواند در کاهش هزینه های کلی درمان نقش داشته باشد.


کاربرد مهم دیگر PET-CT در بیماری های قلبی است که می تواند با صحت بالا وضعیت خونرسانی دیواره قلب، زنده بودن عضله قلب و عملکرد آن را مشخص کند.  در بیماری های مغزی نیز در موارد اختلالات حافظه و آلزایمر و نیز در تعیین دقیق کانون تشنج جهت تشخیص و راهنمایی جراح (در صورت نیاز به مداخله جراحی در موارد تشنج های مقاوم به درمان) کاربرد دارد.

جالب است بدانید که رادیو ایزوتوپ های مورد استفاده در این دستگاه نیمه عمر های بسیار کمی دارند و به سرعت محو می شوند. برای همین است که مراکز مجهز به دستگاه پت اسکن در کشور محدود هستند. چون باید به اندازه کافی به مراکز ساخت این رادیو ایزوتوپ ها نزدیک باشند.

 

نظرات کاربران

ثبت نظر شما