آشنایی با انواع تب سنج ( ترمومتر )

دمای بدن در مغز و در هیپوتالاموس تنظیم میشود. معمولاً باکتری ها و ویروسها باعث ایجاد عفونت در بدن میشوند و در اثر این عفونت، گلبول های سفید خون مورد حمله قرار میگیرند و موادی که در بدن باعث تب میشوند، آزاد میشوند. زمانی که این مواد تب زا به مغز میرسند، مغز به هیپوتالاموس دستور میدهد دمای بدن را بالا ببرد که در نتیجه تب را به دنبال دارد.
به این ترتیب، تب واکنش دفاعی بدن و علامت و نشانه بروز یک بیماری در بدن است. تب ممکن است به دلایل مختلف عفونی یا غیرعفونی ایجاد شود و در کودکان میتواند علامت بیماری مهمی باشد. هنگامی که درجه حرارت طبیعی بدن از طریق دهان اندازه گرفته شود، دما در حدود 37 درجه سانتی گراد است. درجه حرارتی که از طریق مقعد گرفته میشود معمولاً یک درجه بالاتر از حرارت دهانی است. بنابراین درجه حرارت طبیعی اندازه گیری شده از این طریق 38 درجه است. بیشتر پزشکان درجه حرارت دهانی بالای 37.5 درجه سانتی گراد و درجه حرارت مقعدی بالای 38 درجه را به عنوان تب در نظر میگیرند. اندازه گیری درجه حرارت بدن در افراد بالغ و کودکان هر یک به طریقی اهمیت دارد ، چرا که میتواند هشداری برای توجه به یک بیماری یا اختلال شدید ایجادشده در بدن باشد. از لحاظ پزشکی و سلامتی اندازه گیری دمای بدن اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا تب از علائم بیماری های فراوانی است. با اندازه گیری دمای بدن میتوان دریافت بیماری در چه مرحله ای قرار دارد و نیز میتوان روند درمان را پیگیری کرد. در واقع تب، واکنش بدن در برابر بیماری است به طوری که مرکز کنترل دمای بدن مختل میشود و دمای بدن برای دفاع در برابر بیماری افزایش می یابد.
اندازه گیری صحیح دمای بدن یکی از چالش های مهندسی پزشکی است و در طول سالهای متمادی طراحی های مختلف تب سنج کمک کرده اند که در درجه اول دمای بدن به طور صحیح اندازه گیری شود و درعین حال اگر تب سنج برای کودکان مورد استفاده قرار میگیرد طراحی آن به گونه ای باشد که باعث آزار کودک نشده و همکاری او را نیز به دنبال داشته باشد. در این مقاله قصد داریم تب سنج را بررسی کرده و با کاربرد، مزایا و معایب هر یک آشنا شویم.

انواع تب سنج

دماسنج های شیشه ای:

این دماسنج ها امروزه کمتر به کار میروند چرا که جیوه درون آنها خطراتی برای سلامتی و محیط دارد. اگر شیشه بشکند و جیوه آن بیرون بریزد علاوه بر خطرات ناشی از خرده های شیشه، خطر مسمومیت را نیز به همراه خواهد داشت. آکادمی طب اطفال آمریکا از سال 2001 استفاده از دماسنج های شیشه ای را ممنوع اعلام کرده است. اما انواع بسیاری از دماسنج وجود دارد که میتوان از آنها به عنوان جایگزین استفاده کرد. استفاده از دماسنج های جدید آسان تر است و خواندن آنها نیز از دماسنج های شیشه ای راحتتر است. مهمترین ویژگی این دماسنج ها نیز این است که نتیجه را به سرعت نشان میدهند.

تب سنج نواری: این نوع تب سنج که روی پیشانی قرار میگیرد دقت پایینی دارد و امروزه با عرضه انواع تبسنج دیجیتالی استفاده از آنها چندان پیشنهاد نمیشوند. دماسنج نواری، نوارهایی کوچک و حساس به حرارت دارد و برای اندازه گیری درجه حرارت کودکان کمسن و سال مفید است. نوار به مدت تقریباً 30 ثانیه روی پیشانی کودک قرار داده میشود. درجه حرارت از روی تغییر رنگ نوار مشخص میشود. شکل 4 نمونه ای از یک تبسنج نواری را نشان میدهد.

تب سنج دیجیتالی: تب سنج دیجیتالی از سنسورهای حرارتی الکترونیکی برای ثبت دمای بدن استفاده میکند. این وسیله در سال اول تولد کودک بهترین نوع تبسنج است؛ زیرا استفاده از آن بسیار آسان است، میزان دقت بالایی دارد و در اغلب موارد بسیار قابل اطمینان است. خواندن عدد روی این نوع تبسنج ها ساده و بسیارسریع است و معمولاً کار با آن حدود 10 ثانیه الی 2 دقیقه طول میکشد. معمولاً تبسنج های دیجیتالی برای اندازه گیری دمای بدن به روش های دهانی (قراردادن آن داخل دهان)، مقعدی (قراردادن آن در مقعد کودک)، زیربغلی (قراردادن آن در زیر بغل کودک) به کار برده میشوند. بعضی از پزشکان توصیه میکنند که برای اندازه گیری دمای بدن نوزاد از قسمت زیر بغل وی استفاده شود. اندازه گیری حرارت بدن کودک از طریق دمای زیر بغل نوزاد بسیار آسان، راحت و ایمن است. برای این کار به تنها چیزی که نیاز است یک تبسنج دیجیتال معمولی است. مشکل این روش نیز این است که میزان حرارت نشان داده شده در این روش بسیار کمتر از سایر روشها است. در این روش چون درجه حرارت از قسمتی از خارج بدن خوانده میشود ممکن است نیم درجه پایینتر از میزان حرارت داخل معقد را نشان دهد. بهتر است از این روش برای نوزادان زیر 3 ماه استفاده نشود؛ زیرا در این نوزادان میزان دقیق حرارات بدن آنها بسیار مهم است. برای استفاده از   تب سنج زیر بغل، باید لباس های کودک درآورده شوند و اطمینان حاصل شود زیر بغل نوزاد خشک است سپس لامپ تب سنج را در گودترین قسمت زیر بغل او قرارداد. از آنجا که لامپ باید با پوست کودک تماس کامل داشته باشد بنابراین بازو کودک باید محکم در امتداد بدن او قرارگیرد یا آن را خم کرده و بر روی سینه او قرار داد. وقتی از تبسنج  صدای بوق شنیده شد باید آن را بیرون آورده و عدد روی آن قرائت شود.

1-تب سنج درون گوشی: تب سنج الکترونیکی درون گوشی دمای پرده صماخ (دمای تولیدشده به وسیله پرده گوش) را اندازه گیری میکند. تب سنج گوشی که «دماسنج تیمپانیک» هم نامیده میشود، از اشعه مادون قرمز برای اندازه گیری دمای بدن از طریق مجرای گوش استفاده میکند. دقت آن مشابه دماسنج های مقعدی است. دماسنج دیجیتال در کمتر از دو ثانیه حرارت بدن را اندازه میگیرد و پس از پایان کار معمولاً بوق میزند. این دماسنج را میتوان برای هر کودک بالای سه ماه تا زمانی که دهانه آن به طور کامل در مجرای گوش کیپ شود، مورد استفاده قرار داد. این تب سنج ها هم از جمله وسایلی هستند که استفاده بسیار سادهای دارند، البته برای اینکه درجه تب دقیقاً مشخص شود کودک باید بتواند آرام و ساکت یک جا بماند. به طورکلی استفاده از تب سنج های گوشی سریع، ایمن و بدون ایجاد ناراحتی است. تنها مشکل این تب سنج این است که استفاده از آنها نسبت به سایر تب سنج های دیجیتالی نیاز به کمی دقت بیشتر دارد. اگر تب سنج گوشی دقیقاً در جای درست قرارداده نشود دقت و صحت خوانایی آن دشوار خواهد بود. همچنین اگر گوش بیش از حد چرب باشد میتواند باعث نادرستی نتیجه این تبسنج شود. اگر به طور مداوم درجه حرارت روی یک عدد قرارگرفت در این صورت میتوان به تبسنج گوشی اعتماد کرد. استفاده از تب سنج گوشی برای نوزادان کمتر از 6 ماه توصیه نمیشود زیرا امکان گذاشتن صحیح سنسور در گوش وی به علت کانال های باریک گوش دشوار است. در واقع مجرای گوش کودک به دلیل کوچکی و پیچ وخم زیاد ممکن است مانع اندازه گیری دقیق شود. به همین دلیل این نوع تب سنج ها برای سال اول مناسب نیستند.

2-تب سنج های پستانکی: برای استفاده از این تب سنجها به همکاری خود کودک نیز نیاز است. کودکی که از عفونت گوش رنج میبرد و مدام بیتابی میکند امکان ندارد آن پستانک را به دهان بگیرد چون مکیدن آن درد گوش را بیشتر خواهد کرد. این دماسنج ها نیز مانند سایر دماسنج های دیجیتال، با باتری کار میکنند و با یک حسگر الکترونیک درجه حرارت بدن را اندازه میگیرند. درجه حرارت روی صفحه ای در جلوی دماسنج نمایش داده میشود. برای کار با این دماسنج، کودک باید آن را بدون حرکت به اطراف به مدت سه دقیقه در دهان نگاه دارد. این تب سنج ها نباید برای نوزادان کوچکتر از 3 ماه به کار گرفته شوند. کودکان باید پستانک را در دهان خود نگه دارند و چند دقیقه آن را حرکت ندهد که این کار تقریباً برای نوزادان و کودکان نوپا غیرممکن است.

3-تب سنج مقعدی: با توجه به اینکه سنجش تب کودک از طریق مقعد دقیقترین نتیجه را نشان میدهد لذا بهترین ابزار برای استفاده در این قسمت از بدن همان تبسنج معقدی است. این تب سنجی ها دارای نوکی انعطافپذیر و دستهای پهن هستند. در این نوع تب سنج وارد کردن تنها 5/2 سانتیمتر از طول قسمت انعطاف پذیر کافی است. واردکردن بیش از این اندازه ممکن است باعث آسیب جدی به کودک شود. هرچند ممکن است که بعضی از کودکان با تبسنج معقدی مشکلی نداشته باشند؛ اما بعضی دیگر از آن نفرت دارند. اگر کودک در مقابل تب سنج مقعدی مقاومت میکند، ابتدا باید دمای زیر بغل وی اندازه گیری شود. اگر درجه حرارت بدن بیش از 37 درجه سانتیگراد باشد در این صورت برای اطمینان بیشتر باید از تب سنج مقعدی استفاده کرد زیرا نتایج این تب سنج دقیقتر است.

4-تب سنج دهانی: این تب سنج برای کودکان بزرگتری که خودشان همکاری میکنند استفاده میشود. برای اندازه گیری دمای بدن با استفاده از روش دهانی، 20 تا 30 دقیقه پس از این که کودک غذا خورد یا مایعاتی نوشید دمای دهان او اندازه گیری میشود. در هنگام اندازه گیری درجه حرارت، نباید در دهان کودک آدامس یا آبنبات باشد. نوک تبسنج در زیر زبان کودک قرار داده میشود و از او درخواست میشود لبهای خود را ببندد. در حین اندازه گیری کودک نباید دهان خود را باز کند یا صحبت کند. زمانی که دستگاه بوق زد یا سیگنال دیگری نشان داد میتوان عدد روی دستگاه را قرائت کرد. شکل 8 نمونه ای از یک تب سنج دهانی را نشان میدهد.

تب سنج مادون قرمز لیزری

ترمومتر لیزری در اصل همان ترمومتر مادون قرمز است که دارای یک نشانگر لیزری برای کمک در نشانه گیری لنز دستگاه به سمت منبع حرارت است از این رو ترمومتر لیزری گاها به عنوان ترمومتر تفنگی نیز خوانده می شود. ترمومتر لیزری به دلیل غیرتماسی بودن ممکن است چند متری از هدف تحت آزمایش فاصله داشته باشدبه همین دلیل بایستی دارای خط دید مستقیم با شی باشد ، گرد و غبار ، بخار آب یا دی اکسید کربن موجود در هوا ممکن است از رسیدن اشعه به لنز جلوگیری کندو سبب خطای در اندازه گیری شود.در برخی موارد اندازه گیری دما توسط ترمومتر غیر تماسی از فیبر نوری جهت انتقال اشعه ها استفاده می شود که با محاسبات خاصی می توان دما را اندازه گیری نمود.

نحوه کار تب سنج لیزری:

روش های اندازه گیری دما را می توان به صورت تماسی و غیر تماسی تقسیم کرد.  در روش تماسی، تماس یک سنسورکه می تواند  دماسنج ترموکوپل یا  دماسنج مقاومت باشد عامل اندازه گیری دماست. همچنین در این روش که در مدلهای آنالوگ بیشتر به روش بیمتال یا Gas-filled  معروف است از یک حباب به همراه یک لوله موئین که همان ترمومتر جیوه ای است نیز به عنوان ابزار اندازه گیری دما استفاده می شود .

 در روش اندازه گیری غیر تماسی که  بر مبنای مقدار تابش گسیل شده فروسرخ اجسام  هدف استوار است از سنسور ها الکتریکی، مدارات، آشکار سازها و پیزو الکتریک ها در سنجش دما استفاده می کنند. این دماسنج ها به نام های پیرو متر یا ترمومتر تفنگی یا  ترمومتر لیزری مشهور هستند  این تجهیزات دما را با مقیاس درجه سانتیگراد اندازه گیری می کنند که گاه از  مقیاس دیگری نظیر فارنهایت نیز  که بسیار معمول می باشد و همچنین در معادلات فیزیکی از مقیاس کلوین استفاده میگردد .این تجهیزات در مدل های پیشرفته تر به نام ترمومتر دیجیتال به بازار عرضه می شوند.

جهت مشاهده مشخصات فنی، قیمت و خرید ترمومتر های لیزری عرضه شده بر روی لینک کلیک کنید.