مروری بر پالس اکسیمتر (Pulse Oximeter) یا اکسیژن سنج خون

تعریف پالس اکسی متر :

پالس اکسیمتر (Pulse Oximeter) یا اکسیژن‌سنج خون وسیله‌ای است که با کمک آن می‌توان میزان درصد اشباع اکسیژن خون سرخرگ انسان را اندازه‌گیری کرد.. پالس اکسیمتری روشی غیرتهاجمی است که میزان مولکول‌های هموگلوبینی را که با اکسیژن آمیخته شده‌اند ،اندازه گیری و به درصد بیان می‌کند.میزان نرمال آن 95-97% است اگر این میزان در بیماران کمتر از 90% شود زنگ هشدار به صدا درمی‌آید . همچنین اکثر دستگاه‌های پالس اکسی متر تعداد و آهنگ ضربان قلب ‌را نیز نمایش می‌دهند . با این وسیله می‌توان دربارۀ هایپوکسمی (کم شدن اکسیژن خون ) هشدار داد و با اجتناب از حملات هیپوکسی پیامد بیماران جراحی را بهبود بخشید . هایپوکسمی زمانی رخ می‌دهد که به بیمار بی حسی موضعی یا آرام‌بخش زده شود و یا زمانی که بیمار پس از یک بیهوشی عمومی به هوش آید . این وسیله در سال 1980 معرفی شد و اکنون به عنوان یک روش استاندارد به کارمی‌رود .

قسمت های تشکیل دهنده دستگاه پالس اکسی متر :

• سوکت اتصال به دستگاه
• کابل
• گیره انگشتی
• منبع نور قرمز از نوع LED
• منبع IR
• سنسور نوری
• کابل برق: جهت تامین الکتریسیته مورد نیاز دستگاه از برق شهری
• صفحه نمایش: اغلب از نوع LCD رنگی بوده و علاوه بر نمایش ۲ SPO ، تعداد ضربان قلب و منحنی ۲ SPO را نیز نمایش می دهد . همچنین حد پایین و بالای تنظیم شده برای آلارم های دستگاه و نیز پیغام های گوناگون دستگاه را نمایش می دهد . در بعضی از مدل ها این صفحه نمایش به صورت حساس به فشار انگشت بوده و از قسمتی تا تمام کار صفحه کلید دستگاه به آن واگذار می شود.
• صفحه کلید: با توجه به تنوع تولید کنندگان پالس اکسی متر و نیز تنوع محصولات موجود در بازار این قسمت بسیار متنوع است . ولی به طور کلی باید بتوان اعمال زیر را به وسیله آن انجام داد :
• تنظیم حدود آلارم های دستگاه پالس اکسی متر
• تنظیم میزان روشنایی صفحه نمایش دستگاه پالس اکسی متر
• قابلیت FREEZE کردن نمودار نمایش داده شده توسط دستگاه پالس اکسی متر
• تنظیم صدای beezer دستگاهپالس اکسی متر
• باطری : می تواند یکی از دو نوع زیر باشد :

1. باطری نیکل کادمیوم NI-CD
2. باطری سرب و اسیدی SLA

• برد تغذیه : تامین ولتاژ مورد نیاز قسمت های مختلف دستگاه پالس اکسی متر و نیز شارژ باطری دستگاه پالس اکسی متر به عهده این قسمت است . این برد خود از قسمت های زیر تشکیل شده است :
• سلکتور (۱۱۰/۲۲۰ ولت‌) فقط در بعضی از مدل ها
• فیوز محافظ ( فقط در بعضی از مدل ها )
• مدارات ایزولاسیون
• ترانس کاهنده یا اتوترانس کاهنده
• مدارات یکسو کننده
• مدارات تثبیت کننده
• فن ( فقط در بعضی از مدل ها )
• ورودی برق DC() فقط در بعضی از مدل ها
• سیستم پردازش اطلاعات: وظیفه پردازش اطلاعات خام گرفته شده از طریق پروب و آماده سازی و تبدیل آن ها به پارامترهای قابل نمایش بر روی صفحه نمایش به عهده این قسمت است

نحوه ی عملکرد دستگاه پالس اکسی متر :

پروب دستگاه را بر روی انگشت سبابه، شست پا ، نوک بینی و نرمۀ گوش قرار می‌دهیم،بر روی قسمت بالایی پروب یک دیود منتشر کنندۀ نور وجود دارد که دو نور قرمز و مادون قرمز را منتشر می‌کند ، نور از میان بافت‌ها عبور نموده (بافت بین پروب)و یک گیرندۀ نوری آن‌را دریافت می‌کند. نور قرمز توسط هموگلوبین و نور مادون قرمز توسط اکسی هموگلوبین جذب می شود ، سپس این اطلاعات به خود دستگاه منتقل می‌شود وآن‌ جا با یک محاسبۀ لگاریتمی میزان اشباع هموگلوبین با اکسیژن مشخص می‌ گردد .

انواع پالس اکسیمتر:

سرویس و نگهداری دستگاه پالس اکسی متر :

• با توجه به اینکه در اکثر مدل های پالس اکسی متر از باطری سرب و اسید استفاده می شود هرگز نگذارید باطری آن به طور کامل دشارژ شود .
• هرگز کابل بیمار را نکشید .
• قسمت انگشتی کابل بیمار را به وسیله پنبه و الکل تمیز نگهدارید .
• به هنگام جابجایی بیمار مراقب دستگاه باشید همچنین دستگاه را جایی بگذارید که با تکان های ناگهانی بیمار به زمین نیفتد .
• در صورتی‌که برق محلی که در آن از این وسیله استفاده می کنید دارای نوسانات شـدیـد اسـت بـرای جلـوگیـری از صـدمـات احتمـالـی به برد تغذیه دستگاه ، حتما از استابیلایزر مناسب یا UPS استفاده کنید .
• دستگاه پالس اکسی متر را متناسب با محلی که در آن باید کار کند انتخاب کنید.

نحوه تست پروب به وسیله یک پالس اکسی متر سالم :

• دستگاه را روشن کرده و پروب را به آن وصل کنید .
• در این حالت باید نور قرمز رنگی در داخل پروب و در یک سمت آن دیده شود . اگر این نور را مشاهده نکردید ، به احتمال قوی یکی از سیم‌های پروب قطع شده است ( کمتر پیش می آید که دیود نوری مولد این نور بسوزد.
• در صورتی که نور قرمز رنگ را مشاهده کردید ولی با این حال سیگنال مناسب توسط دستگاه نمایش داده نشد ، آنگاه ابتدا داخل پروب را با یک پنبه آغشته به الکل سفید تمیز کنید و سپس از سالم بودن فنر پروب ویا نحوه بستن صحیح آن اطمینان حاصل کنید . اگر باز هم نتیجه مطلوب حاصل نشد ، این بار بـایـد سـوکت انتهایی پروب را به لحاظ داشتن قطعی یا اتصال بررسی کنید . در صورتی که این سوکت هم سالم بود ، به احتمال زیاد اشکال از سنسورهای پروب می باشد و این سنسورها باید عوض شوند.

نکـاتـی که در هنگام سرویس یا تعمیر یک دستگاه پالس اکسی متر باید مد نظر گرفته شود به شرح زیر است:

• کابل پاور: اولین موردی که حتما باید چـک شـود کابل پاور دستگاه است . در خیلی موارد اتفاق افتاده است که دستگاهی را با این توصیف که سوخته و یا اصلا کار نمی کند برای سـرویـس داده مـی شـود و بعـد از مـدتـی معلوم می‌شود که مشکل تنها از کابل پاور دستگاه بوده است.
• بـاطـری دستگاه: یکی از قسمت های اصلی دستگاه‌های پرتابل باطری آن است که به دلیل عدم استفاده صحیح از آن و در نظر نگرفتن دوره های شارژ و دشارژ آن زود خراب می شود . در ایـن مـوارد دستگـاه بستـه بـه نـوع و مـدل آن می‌تواند بی اشکال کار کند یا هنگام روشن شدن صدای زنگ اخبار یا مشابه آن از دستگاه شنیده مـی شـود یـا ایـنـکـه در بـعـضـی از مـدل هـا اصلا دستگاه روشن نمی شود .
• فیوز دستگاه : دستگاه‌های پالس عموما دارای یـک و یـا دو فـیـوز دقیقا در ورودی برق شهری هستند . در صورتی‌که برق شهری دارای نـوسـانـات شـدیـد بـاشـد ایـن فیوزها در فواصل زمانی کوتاه می سوزند . البته باید دقت داشت که سوختن این فیوز ها ممکن است به دلیل مشکل برد پاور دستگاه نیز باشد . به همین دلیل دقت کنید که فیوزها را با فیوز مشابه جایگزین کنید .
• پروب دستگاه : دقت کنید با توجه به اینکه قسمت مهمی از مشکلات دستگاه می تواند به دلیل اشکال در پروب آن باشد حتما دستگاه پالس اکسی متر را برای تعمیر با پروب آن تحویل بگیرید . در مورد پروب هم ابتدا اتصالات مربوط به سوکت آن را بـررسـی کـنـیـد و سـپـس دیـود منابع نور قرمز و مادون قرمز آن را چک کرده و دست آخر سنسور آن را به لحاظ سلامت بررسی کنید.
• صفحه نمایش دستگاه : در حال حاضر تقریبا همه مدل های موجود در بازار ایران دارای صفحات نمایشگر هستند . مشکلات صفحه نمایش می تواند عدم روشن شدن منبع تامین‌کننده نور زمینه یا سوختن و صدمه خوردن خود صفحه نمایش باشد . اگر با چنین موردی روبرو شدید ابتدا این نکته را مد نظر بگیرید که آیا قادر به تهیه صفحه نمایش هستید و این صفحه نمایش در بازار پیدا می‌شود یا خیر و بعد دستگاه را برای تعمیر بپذیرد.
• پاور دستگاه : برد پاور دستگاه یکی از حساسترین بردهای دستگاه است که در صورت صدمه خوردن دستگاه اصلا روشن نمی شود.
• مشکلات دیگر: مشکلات دیگری نیز می‌تواند برای دستگاه به وجود آید . این مشکلات با توجه به نوع دستگاه و نحوه طراحی آن بسیار متنوع هستند و به سیستم‌های میکروکنترلی و پردازنده های دستگاه بر‌می‌گردد توصیه می شود جهت تعمیر دستگاه را به نمایندگی های مجاز آن تحویل دهید.

روش تست تعدادی از قطعات :

• تست LED :  مولتی متر را روی تست دیود قرار داده و دو سر سیم ها ی آن به دوسر پایه‌‌های LED زده می شود اگر LED روشن شد ، سالم است در غیر این صورت سوخته است و باید تعویض شود .
• تست فتوسل : فتوسل یک سلول‌نوری است که در اثر تابش نور تولید ولتاژ می کند . لذا برای تست آن باید مولتی‌متر را بر روی ولتمتر قرار داده و دوسر سیم آن را به دو پایه فتوسل بزنید . اگر با تابش نور به فتوسل ولتاژ دوسر آن در حدود ۲/۰ تا ۳/۰ بود ، فتوسل سالم است .