آشنایی با تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (crimean congo hemorrhagic fever)

تقسیم بندی تب های خونریزی دهنده :

• آرناویروسی : شامل سه بیماری لاسا ، جونین ، ماکویو

• بونیاویروسی : شامل سه بیماری کریمه کنگو ، ریفت والی ، هانتا

• فیلوویروسی : شامل دو بیماری ابولا ، مالبورگ

• فلاوی ویروسی : شامل پنج بیماری تب زرد ، تب دانگ ، تب اومسک ، بیماری جنگل کیاسانور ، تب الخورما

وجه تسمیه تب کریمه کنگو به اپیدمی مقارن با جنگ کریمه در سال 1942 بر می گردد . البته باید در نظر داشت که اولین سند مکتوب این بیماری توسط حکیم جرجانی در کتاب گنجینه خوارزمشاهی به زبان فارسی به تفضیل به رشته تحریر درآورده است .

وضعیت بیماری تب کریمه کنگو در ایران :

اعتقاد بر این است که این بیماری صدها سال پیش در ایران آندمیک بوده و هم اکنون نیز هست . در شمال غرب ایران آن را به نام تب گارامیخ یا قره میخ به معنای ناخن سیاه می شناسند . این بیماری از سال 1378 شمسی در مناطق مختلف ایران گزارش شده است . ایران جز مناطق با شیوع بیماری است .

راههای انتقال بیماری تب کریمه کنگو :

1. ذبح دام های آلوده (مهمترین راه ابتلا)
2. گزش کنه (بیشتر شبانه و بدون درد است)
3. تماس با خون یا ترشحات آلوده انسان یا حیوان مبتلا یا وسایل آلوده به خون و ترشحات آن

اپیدمیولوژی :

از اویل بهار تا پاییز احتمال آلودگی زیادتر است . حیوانات مختلفی که می توانند آلوده شوند و این آلودگی را به انسان منتقل کنند به جز شترمرغ ، خودشان علایم بالینی را نشان نمی دهند .

پاتوژنز بیماری :

پایه اصلی عفونت آندوتلیوم عروق است که از دو طریق اتفاق می افتد : مستقیم ( با تهاجم و تکثیر ویروس در سلول) و یا غیر مستقیم ( با فاکتورهای ویروسی و یا مدیاتورهای التهابی )

علایم بالینی :

• دوره کمون (نهفته) = از یک روز تا بیش از دو هفته

• دوره مقدماتی = شروع ناگهانی دارد و بسیار شبیه آنفولانزا هست . ممکن هست سردرد و گلودرد و تهوع هم به دنبال داشته باشد .

• مرحله خونریزی دهنده = حدود چهار روز طول می کشد . خونریزی از هر جای بدن ممکن است رخ دهد .

• مرحله نقاهت = بهبودی بیماران از روزهای هشتم و نهم با کاهش علایم پوستی آغاز می گردد .  ضعف طولانی مدت برای یک ماه یا حتی بیشتر باقی می ماند .

تشخیص بیماری :

1. مورد مشکوک = شروع ناگهانی تب و درد عضلانی . همراه با سابقه اپیدمیولوژیک مرتبط مثل گزش کنه یا له کردن آن بدون دستکش ، تماس با خون یا مورد مشکوک ، اقامت در مناطق روستایی که احتمال تماس با دام آلوده یا گزش کنه وجود دارد .
2. مورد محتمل = شامل موارد مضنون می باشد .
3. مورد قطعی= مورد محتمل بعلاوه تایید آزمایشگاهی (شامل جدا کردن ویروس و تایید ردپای ویروس و آنتی بادی سرمی بعد از روز ششم و شناسایی آنتی ژن از شروع علایم بالینی)

درمان بیماری تب کریمه کنگو :

• درمان های حمایتی = اصلاح آب و الکترولیت ، اصلاح حجم داخل عروقی ، تزریق خون و تجویز پلاکت ، تب بر و ضد استفراغ و کنترل مداوم علایم حیاتی 
• درمان ضد ویروسی = ریباویرین تا حدود زیادی موثر است . طول دوره درمان ده روز است . (ممنوعیت ریباویرین شامل سابقه ازدیاد حساسیت به آن می باشد.)
• تجویز کورتیکوستروئید = در بیماران شدیدا بد حالی که علی رغم دریافت ریباویرین ، رو به وخامتمی روند به خصوص در فاز دوم بیماری می تواند موثر واقع شود .

پیشگیری از بیماری :

1. حذف ناقل کنه و اجتناب از تماس
2. پرهیز از تماس با منبع بیماری از قبیل تماس مستقیم پوستی مخاطی با گوشت ، خون و ترشحات آلوده دامی در حین ذبح یا زایمان دام و یا با خون و ترشحات آلوده انسان
3. کنترل آلودگی دامی
4. بیمار یابی و درمان به موقع
5. ایزولاسیون بیمار
6. مراقبت از موارد تماس یافته
7. پروفلاکسی دارویی
8. (در حال حاضر واکسن تایید شده ای برای این بیماری وجود ندارد و عموم مردم از خرید گوشت های مشکوک و آلوده که به صورت قاچاقی وارد می شوند خودداری کنند و از ذبح دام در محیط های خارج از کشتارگاه خودداری کنند . اسدوزی پس از چند ساعت از ذبح دام در بدن ان ایجاد می شود که باعث از بین رفتن ویروس می گردد . در صورت خوب پخته شدن گوشت در دمای 85 درجه به مدت 15 دقیقه خطر انتقال به بیماری از بین می رود . )

نویسنده : دکتر محمد جواد قبولی شاهرودی عضو هیئت علمی عفونی دانشگاه علوم پزشکی مشهد